GIDA TAKVİYELERİNDE ÜRÜN İSMİNİN BELİRLENMESİNDE
HUKUKİ AÇIDAN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Yazan : Av. Bengü Halavut Yıldırım
Türk hukukunda “takviye edici gıdalar” veya “gıda takviyeleri”; normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının, kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünler olarak tanımlanmaktadır.
Takviye edici gıdalar, Türk mevzuatında başlıca 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu (“Kanun”) ile Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi, İşlenmesi ve Piyasaya Arzına İlişkin Yönetmelik (“TEG Yönetmelik”) ile düzenlenmekte olup, takviye edici gıdaların tabi olduğu mevzuat listesi bunlarla sınırlı değildir.
Bir Gıda Takviyesi ürününün üretimi ve piyasaya sunulması yolculuğunda baştan sona, yani ruhsatlandırmadan üretime, paketlemeden ambalajlama ve etiketlemeye, depolamadan dağıtıma, satışından satış sonrası sorumluluklara kadar tüm hukuki gerekliliklerin hepsi ayrı ayrı spesifik mevzuat ile düzenlenmektedir.
Bir Takviye Edici Gıda Ürününün İsmi belirlenirken iki açıdan ele almak gereklidir:
1. Sağlık Mevzuatı Açısından
· Takviye edici gıdanın ismi, bileşiminde yer alan etken madde/maddelerle uyumlu olmalıdır. Takviye edici gıda içeriği ile ilişkili olmayan isimlendirmelere onay verilmez.
Örn: “Ürün ismi” + [etken madde] içeren Takviye Edici Gıda
· Probiyotik mikroorganizma içeren ürünler dahil organik olmayan ürünlerin markasında, isminde veya etiketinde, tüketicide organik ürün izlenimi oluşturacak, haksız rekabete neden olacak, “bio, biyo, eco, eko, org” ifadeleri ön ek, son ek veya tek başına kullanılamaz.
· Bir hastalığı önleme, tedavi etme veya iyileştirme özelliğine sahip olduğu beyan edilen ve organ ismi kullanılan ifadeler marka ve isim olarak kullanılamaz.
· Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış ve halihazırda ruhsatı devam eden ilaç markaları takviye edici gıdanın ticari markası olarak kullanılmaz:
o Sağlık Bakanlığınca ruhsatlı ilaç markaları dışındaki ürünler (ara ürün, geleneksel bitkisel tıbbi ürünler vb.) için düzenlenmiş olan markalara, takviye edici gıda markası olarak izin verilir.
o Sağlık Bakanlığı tarafından daha önce ruhsatlandırılmış ancak ruhsatı iptal edilmiş ilaç markaları takviye edici gıdanın ticari markası olarak kullanılabilir.
o Gıda işletmecisi, takviye edici gıda markasının Sağlık Bakanlığından ruhsatlı bir marka olmadığını gösteren taahhütnameyi takviye edici gıda onay başvuru dosyasına ekler.
· Botaniğin kendisi veya spesifikasyon belgesinde beyan edilen etken maddesi veya ikisi birlikte ürün ismi olarak kullanılabilir.
· Takviye edici gıda onay başvuru dosyası incelenirken, İl Müdürlüğü tarafından ticari markadan şüphe duyulması durumunda marka tescil belgesi/başvurusu gıda işletmecisinden talep edilebilir. Dolayısıyla, takviye edici gıdaya ilişkin başvurudan önce söz konusu gıdanın ismi için, Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde bir marka tescil başvurusu yapılması da gerekecektir.
2. Marka Mevzuatı Açısından
Marka, bir işletmenin mal ve/veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal ve/veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayımlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işarettir. Hukuken marka hakkı koruması, marka tescili ile sağlanır.
Bir işletme olarak markanızı tescille koruma altına aldığınızda, üçüncü kişi (rakip olsun veya olmasın) firmalar veya onlara ait ürünlere karşı bir koruma alanı oluşturursunuz. Bu koruma alanı, olası taklitlere karşı sizi yasal anlamda hak sahibi haline getirir ve ürettiğiniz mal ve hizmetler için bir çeşit tekel hakkı sağlar.
Pazarlama açısından ise marka tescili sayesinde; taklit ya da benzer bir markanın sizin yaptığınız pazarlama, reklam ve tanıtım faaliyetlerinden faydalanmasına engel olabilirsiniz.
Aynı zamanda, takviye edici gıdanın isminin 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu[1] uyarınca da marka mevzuatına uygun olması gerekmektedir. Bu minvalde kısaca;
· Marka olarak tescil edilecek ifadenin ayırt edici olması,
· Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelliklerini belirten işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içermemesi,
o Örneğin, kâğıt mendil malları için “kağıt mendil” ifadesi
· Başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermemesi,
· Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya benzer olmaması veya
· Farklı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak ise Türkiye’de belli bir tanınmışlığa ulaşmış bir marka ile aynı veya benzer olmaması gerekmektedir.
Dolayısıyla, bir marka başvurusu yapılmadan önce bu ifadenin veya bir benzerinin önceki bir tarihte üçüncü kişiler adına tescil edilip edilmediğinin araştırılması son derece önemlidir!
Av. Bengü Halavut Yıldırım
JURLEGAL Özcü & Halavut
